فهرست مطالب
ماهنامه معرفت
سال بیست و هشتم شماره 11 (پیاپی 266، بهمن 1398)
- تاریخ انتشار: 1398/12/21
- تعداد عناوین: 9
-
-
صفحه 11
ثبات قدم یکی از مفاهیم اخلاقی مورد تاکید در منابع اسلامی بوده و در روان شناسی مثبت نیز به عنوان یکی از توانمندی های 24 گانه انسان در ذیل فضیلت شجاعت مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تطبیقی مفهوم ثبات قدم براساس منابع اسلامی (قرآن و حدیث) و روان شناسی مثبت انجام شد. همچنین در این پژوهش، آسیب شناسی ثبات قدم در این دو منبع مورد توجه قرار گرفت. در مرحله سوم نیز این مفهوم در دو حوزه مولفه ها و موانع مورد تحلیل مقایسه ای قرار گرفت و چرایی تفاوت ها تبیین گردید. در پژوهش حاضر، به منظور جمع آوری مولفه های ثبات قدم از جملات توصیفی تبیینی منابع اسلامی، از روش تحلیل محتوا استفاده شد. ساختار مفهومی ثبات قدم براساس منابع اسلامی بر هفت مولفه اصلی شامل هدف مداری الهی، عزم، یقین، تبعیت دینی، ایستادگی مداوم، جدیت در عمل و شکیبایی مبتنی است که در برخی از این مولفه ها با منابع روان شناسی مثبت مشترک بوده و در برخی دیگر تفاوت دارند. تردید و دودلی و تنبلی از جمله موانع مشترک در هر دو منبع می باشد که در کنار موانع متمایز در این پژوهش مورد بحث قرار گرفته اند.
کلیدواژگان: ثبات قدم، منابع اسلامی، روان شناسی مثبت، آسیب شناسی، بررسی تطبیقی -
صفحه 23
هدف پژوهش حاضر مقایسه دیدگاه دانشمندان اسلامی و روان شناسان در زمینه مفهوم شناسی و ماهیت شکر است که برای رسیدن به این هدف از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است. با توجه به جایگاه و اهمیت شکرگزاری در دین اسلام و با لحاظ پدید آمدن شاخه جدید و تاثیرگزاری در روان شناسی، تحت عنوان روان شناسی مثبت گرا که از قضا شکرگزاری از مفاهیم اساسی آن است، مسئله محوری در این نوشتار این است که آیا ماهیت شکرگزاری را در این دو دیدگاه (دیدگاه دانشمندان اسلام و روان شناسان مثبت گرا) یکی است یا خیر؟ و اگر تفاوت هایی دارند، این تفاوت ها در چه مواردی است؟ در این نوشتار تلاش شده تا این مسئله مورد تبیین و پاسخ گویی قرار گیرد. با توجه به یافته های پژوهش، نتیجه این شد که ماهیت شکر از منظر این دو دیدگاه در سه قید، فطری بودن، فعل اخلاقی و هیجان، دارای تفاوت هایی می باشد. 1. قید فطری در تعریف روان شناسان به کار گرفته نشده، ولی در دیدگاه اسلامی لحاظ شده است. 2. در هر دو دیدگاه شکر فعل اخلاقی است، منتها در ملاک اخلاقی بودن با یکدیگر تفاوت دارند. 3. اکثر اندیشمندان اسلامی (برخلاف بسیاری از روان شناسان) قید هیجان را به طور صریح در تعریف شکر به کار نبرده اند. ازاین رو، می توان گفت که قید هیجان در تعریف شکر از منظر بسیاری از اندیشمندان اسلامی وجود ندارد، اما با تحلیلی دیگر می توان هیجانات را به دو قسم هیجانات معطوف به آینده و هیجان آنی تقسیم کرد در این صورت می توان شکر را از هیجان معطوف به آینده دانست.
کلیدواژگان: شکر، قدردانی، مفهوم شناسی، ماهیت شکرگزاری -
صفحه 35
هدف مقاله حاضر پاسخ به این پرسش است که با توجه به رویکرد عملیات روانی، مامون از چه تکنیک هایی در جریان ولایتعهدی امام رضا علیه السلام بهره جسته و امام رضا علیه السلام چه اقداماتی را برای پاسخ با این تکنیک ها صورت دادند؟ با بررسی منابع، گردآوری و پردازش اطلاعات به شیوه توصیفی تحلیلی، یافته های پژوهش حاکی از این است که تکنیک های عملیات روانی مامون در زمان امامت ایشان شامل مواردی مانند: در تنگنا قراردادن، انحراف اذهان، القاء غیرمستقیم، جداکردن، وارونه کردن، امتزاج حق و باطل می باشد که امام رضا علیه السلام با مجموعه اقداماتی، مانند: روشنگری و تنبیه افکار عمومی، برخورد نقادانه، اعلام صریح و آشکار رهبری شیعه، مشروط پذیرفتن ولایتعهدی، روشنگری و آگاه سازی پیروان، مناظرات علمی، و در انتها با گسترش مذهب تشیع به توطیه های فریبکارانه حکومت، پاسخ داده اند.هدف مقاله حاضر پاسخ به این پرسش است که با توجه به رویکرد عملیات روانی، مامون از چه تکنیک هایی در جریان ولایتعهدی امام رضا علیه السلام بهره جسته و امام رضا علیه السلام چه اقداماتی را برای پاسخ با این تکنیک ها صورت دادند؟ با بررسی منابع، گردآوری و پردازش اطلاعات به شیوه توصیفی تحلیلی، یافته های پژوهش حاکی از این است که تکنیک های عملیات روانی مامون در زمان امامت ایشان شامل مواردی مانند: در تنگنا قراردادن، انحراف اذهان، القاء غیرمستقیم، جداکردن، وارونه کردن، امتزاج حق و باطل می باشد که امام رضا علیه السلام با مجموعه اقداماتی، مانند: روشنگری و تنبیه افکار عمومی، برخورد نقادانه، اعلام صریح و آشکار رهبری شیعه، مشروط پذیرفتن ولایتعهدی، روشنگری و آگاه سازی پیروان، مناظرات علمی، و در انتها با گسترش مذهب تشیع به توطیه های فریبکارانه حکومت، پاسخ داده اند.
کلیدواژگان: عملیات روانی، تکنیک های عملیات روانی، ولایتعهدی امام رضا علیه السلام -
صفحه 45
مسئولیت پذیری در قرآن به مفهوم تکلیف شناسی و ضابطه پذیری و تهعدباوری، ریشه در فطرت و وجدان آدمی دارد و سایه روشنی از آن به صورت کلی در ضمیر و باطن انسان نهاده شده و از باورهای وجدان و عقل آدمی است .انسانی که تحت تاثیر تربیت های قرآنی قرار گرفته، مسئولیت های خویش را می شناسد و مسئولیت پذیر است .این انسان به مدد قوه تمیز و تشخیص و وجدان آگاه خود حریم حق و حقوق ها را رعایت می کند، نسبت به همگان احساس تعهد و مسئولیت می کند، و از هرگونه تجاوزگری و قانون شکنی و مسئولیت گریزی می پرهیزد. پژوهش حاضر به هدف شناسایی بررسی مسئولیت گریزی اجتماعی از نگاه قرآن و روان شناسی تدوین شد. روش پژوهش در این تحقیق تحلیل محتوا است و با مراجعه به منابع روان شناسی و اسلامی به مفهوم شناسی و شناسایی شیوه های آن براساس اسناد موجود در این منابع پرداخته است. ابتدا ابعاد و عوامل زمینه ساز شناختی، عاطفی و رفتاری مسئولیت گریزی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که مسئولیت گریزی، بیانگر آن است که انسان موجودی اجتماعی است و زندگی اجتماعی، منشا حقوق و تکالیف معینی است که انسان با توجه به کرامت و مسئولیت خویش باید آنها را راعایت کند تا زمینه ساز تحقق عدالت اجتماعی باشد؛ والا با مسئولیت گریزی، زمینه ساز فساد اجنماعی خواهد شد.
کلیدواژگان: مسئولیت، مسئولیت گریزی، اجتماعی، قرآن، روان شناسی -
صفحه 57
خداوند در قرآن تاکید فراوانی بر مذمت غفلت و غافلان داشته است و در آیات متعددی بیان می کند که بسیاری از مردم از غافلان هستند «وإن کثیرا من الناس عن آیاتنا لغافلون» و گاهی بعد از رهنمودهای فراوان، تاکید کرده که از غافلان نباش «ولا تکن من الغافلین». با توجه به تفاوت دیدگاه اسلام و روان شناسی در مفهوم غفلت، تعیین ویژگی های آن براساس منابع اسلامی و روان شناختی، ابعاد دیگری از غفلت را آشکار خواهد کرد. هدف پژوهش حاضر تعیین مولفه ها، عوامل و راه های مقابله با غفلت براساس منابع اسلامی است. بدین منظور ابتدا آیات و روایات و متون دینی مرتبط جمع آوری شد و با روش تحلیل محتوا مورد تحلیل قرار گرفت، در نتیجه ویژگی ها و مولفه های غفلت از منابع اسلامی استخراج گردید. نتایج حاکی از تعیین 7 مولفه نظری برای غفلت می باشد. همچنین در این پژوهش شش علت و شش راه مقابله با غفلت بیان شده است.
کلیدواژگان: غفلت، روان شناسی اسلامی، منابع اسلامی، مولفه ها، عوامل، راه های مقابله -
صفحه 67
شخصیت اصلی ترین ساختار روان شناختی انسان و مهم ترین دستاورد علم روان شناسی محسوب می گردد، اما اینکه شخصیت چگونه و تحت تاثیر چه عواملی ساخته می شود و آیا عوامل سرشتی و وراثتی نقش مهم تری در ساخت شخصیت انسان دارند یا عوامل محیطی؟ به مناقشه «طبیعت تربیت» مشهور است؛ ازجمله مسایلی است، که سال ها ذهن روان شناسان شخصیت را به خود مشغول نموده و پژوهش های فراوانی را موجب شده است. موضوعی که یافتن پاسخی معقول و مقبول برای آن هدفی است که، پژوهش حاضر به منظور دستیابی به آن انجام گرفته است. در این پژوهش، محقق با روش تحلیلی تفسیری و با بررسی سیر تحولات و رویکردهای مختلف به این مسئله در کنار هم گذاشتن و تجزیه و تحلیل آنها و مراجعه به منابع اسلامی و بررسی دیدگاه اسلام نسبت به ساخت شخصیت، چنین نتیجه گیری کرده که جهت گیری صحیح در قبال این مسئله بررسی آن در سطح جمعیت است نه سطح درون فردی. همچنین در منابع اسلامی هم شواهدی در تایید تاثیرات عوامل سرشتی و هم عوامل محیطی وجود دارد. اما، این عوامل صرفا مواد اولیه و مقدماتی برای تحول شخصیت انسان هستند و از نظر اسلام عامل اصلی در این زمینه «اراده» انسان می باشد.
کلیدواژگان: ساخت شخصیت، طبیعت و تربیت، ژنتیک رفتاری، منابع اسلامی، اراده -
صفحه 79
تربیت قرآنی و به طور کامل تربیت دینی نقش سازنده و مفیدی در بازسازی شخصیت انسان دارد و شاید در هیچ کتابی به اندازه قرآن به این خمیرمایه درونی انسان اشاره نشده و در هیچ مکتب تربیتی به اندازه اسلام بر تکریم موقعیت انسان سخن به میان نیامده است. قرآن با دیدی روان شناسانه و با در نظر گرفتن تمام ابعاد وجودی انسان، توبه را فرصتی دوباره در اختیار انسان خطا کار دانسته تا عزت نفس خویش را بازیابد و درهای کامیابی را به روی خویشتن خویش گشوده ببیند. نوشتار حاضر به بررسی مفهوم قرآنی توبه و رهاوردهای روان شناختی و اجتماعی آن پرداخته و از روش تحلیلی استنتاجی استفاده کرده است. نتایج نشان می دهد که مفهوم توبه در قرآن به معنی رجوع و بازگشت است، که به انسان و خداوند اسناد داده شده است. همچنین، ادامه بررسی ها بیانگر این است که، توبه رهاوردهای روان شناختی و اجتماعی اثرگذاری را به همراه دارد که می تواند راهگشای دست اندرکاران تعلیم و تربیت باشد.
کلیدواژگان: توبه، پشیمانی، قرآن، اثر روان شناختی، اثر اجتماعی -
صفحه 87
بیشتر فعالیتهای افراد انسان با یکدیگر بر محور ارتباط شکل میگیرد و نقش اصلی در ارتباط را ارتباط کلامی بر عهده دارد. ارتباط کلامی کاربرد بسیار مهمی در روابط میان فردی دارد. با توجه به تفاوت اسلام و روان شناسی در مبانی، و توصیه های موجود در منابع اسلامی بر چگونگی برقراری ارتباط کلامی مطلوب، تعیین ویژگی های آن براساس منابع اسلامی ابعاد دیگری از ارتباط کلامی را آشکار خواهد کرد. هدف پژوهش حاضر تعیین ویژگی های ارتباط کلامی مطلوب براساس منابع اسلامی است. بدین منظور ابتدا آیات و روایات و متون دینی مرتبط جمع آوری شد و با روش تحلیل محتوا مورد تحلیل قرار گرفت، در نتیجه ویژگی های ارتباط کلامی مطلوب از منابع اسلامی استخراج گردید. نتایج حاکی از تعیین 24 ویژگی برای ارتباط کلامی مطلوب بود.
کلیدواژگان: ارتباط کلامی، ارتباط کلامی مطلوب، مهارت های ارتباطی، منابع اسلامی، ویژگی
-
Characteristics of the Real Shiites in the Testament of Imam Mohammad Baqir (PBUH); Avoiding CrueltyPage 5
This paper is the description of the testament of Imam Mohammad Baqir (PBUH) to Jabir b. Yazid al-Ju'fi, one of his noble companions. Avoiding cruelty is one of the characteristics of the true believers from the viewpoint of Imam Baqir (PBUH), as his holiness says, "Do not oppress anyone, even if they oppressed you". Oppression is the opposite of justice and means exceeding. As a matter of fact, fulfilling human rights and avoiding oppression is the duty of Shiites. The origin of cruelty is ignorance, disregarding the happiness and attachment to the world, which are not the characteristics of believers and the real Shiites. This paper is the description of the types of oppression and its motives from the perspective of Imam Baqir (PBUH).
Keywords: Imam Mohammad Baqir (PBUH), oppression, motives of oppression, justice, ignorance, neglect -
Page 11
Consistency is one of the ethical concepts in Islam and positive psychology, which is one of the 24 human abilities relating to the virtue of courage. Using a comparative analysis method, this paper seeks to study the concept of consistency, its pathology and differences, in Islam (Quran and tradition). Consistency in Islam is based on seven components including divine purpose, determination, certainty, religious obedience, continuing resistance, seriousness in practice, and patience, some of which are in common with positive psychology while the others are different. Doubt, hesitation and laziness are among the other obstacles in this process that is agreed upon by both schools.
Keywords: consistency, Islamic sources, positive psychology, pathology, comparative analysis -
Page 23
Using a descriptive-analytical method, this paper seeks to compare the viewpoint of Muslim scholars and psychologists on the concept and the nature of thanksgiving. Regarding the importance of thanksgiving in Islam and the positive psychology, which thanksgiving is one of its basic concepts, this paper seeks to answer these questions, what is the nature of thanksgiving in Islam and positive psychology? Is there a similarity between these two schools? Is there a difference between these two views? The findings show that, thanksgiving has three differences from the viewpoint of these two schools in case of innateness, ethical act, and excitement. 1. Psychology does not care about nature, but Islam does pay particular attention to it. 2. In both views, thanksgiving is an ethical act, but they differ in their criterion of morality. 3. Most Islamic scholars (unlike many psychologists) have not explicitly used the term excitement in the definition of thanksgiving. Of course, if we divide excitement into two kinds of future-oriented excitement and immediate ones, then thanksgiving can be considered as future-oriented emotions.
Keywords: thanksgiving, gratitude, conceptualization, thanksgiving nature -
Page 35
This paper seeks to answer these questions, what techniques did Ma'mun used during the succession of Imam Reza (PBUH)? And what was the reaction of Imam? Using a descriptive-analytical method, the findings indicate that the psychological operations techniques of Ma'mun's during the succession of Imam included: creating tension, misleading the people, indirect induction, separating, reversing, and combining right and wrong. Imam Reza (PBUH)'s response to these techniques included: enlightening, awaking, critical reaction, frankness, conditional acceptance of successorship, scientific debates, and spreading Shi'ism.
Keywords: psychological operations, psychological operations techniques, successorship of Imam Reza (PBUH) -
Page 45
Negligence has been considered one of the moral vices. Accordingly, while many people are oblivious (10: 92), the Almighty Allah has asked people to do not be among the heedless (7: 205). Given the difference between the perspective of Islam and psychology in the concept of negligence, determining its features based on Islamic and psychological sources will reveal other aspects of negligence. This paper seeks to determine the components, factors and the ways to deal with negligence based on Islamic sources. using an analysis method, and focusing on the Holy Qur’an and the collections of Tradition as well as the other Islamic texts, this paper analyzes the attributes and components of neglect. The findings show that, there are seven theoretical components and six ways to deal with neglect.
Keywords: negligence, Islamic psychology, Islamic sources, components, factors, methods of confronting -
Page 57
Negligence has been considered one of the moral vices. Accordingly, while many people are oblivious (10: 92), the Almighty Allah has asked people to do not be among the heedless (7: 205). Given the difference between the perspective of Islam and psychology in the concept of negligence, determining its features based on Islamic and psychological sources will reveal other aspects of negligence. This paper seeks to determine the components, factors and the ways to deal with negligence based on Islamic sources. using an analysis method, and focusing on the Holy Qur’an and the collections of Tradition as well as the other Islamic texts, this paper analyzes the attributes and components of neglect. The findings show that, there are seven theoretical components and six ways to deal with neglect.
Keywords: negligence, Islamic psychology, Islamic sources, components, factors, methods of confronting -
Page 67
Personality is the main psychological structure of human being and the most important psychological achievement. Meanwhile, the discussion of nature-education which discusses the scope and the effects of nature and inheritance on personality in among the hot debates in the phycology of personality. This paper seeks to find a reasonable answer to this question. Using an analytical-interpretive method, and focusing on the Islamic sources, this survey show that the main factor in this process is the self and the human being itself, though the environmental factors play a role in this respect, but the main factor is the human will, and the environmental factors just have a preliminary role in education.
Keywords: personality structure, nature, education, behavioral genetics, Islamic sources, will -
Page 79
Quranic and religious education plays a constructive and useful role in the human personality to the extent that none of the educational schools as much as the Qur'an has paid a great deal of attention to education and the dignity of man. The Qur'an, with a psychological perspective and regarding all existential aspects of human, considers repentance as an opportunity for the guilty to regain his self-esteem and happiness. Using an analytical-deductive method, this paper seeks to study the Qur'anic concept of repentance and its psychological and social influences. The findings show that the concept of repentance in the Qur'an means retuning, that refers to man and God. Repentance also has psychological and social effects that can be a guide to education.
Keywords: repentance, regret, Qur’an, psychological effects, social effects -
Page 87
Among all human communication, verbal communication plays a significant role in his communications. Verbal communication is very important in interpersonal relationships. Given the differences between the foundations of Islam and psychology, and the Islamic advises regarding the human being’s communications, determining the features of desirable verbal communication is of important. Using an analysis method, and focusing on the Qur’an and the collections of Tradition and religious texts, this paper studies the features of desirable verbal communication from these sources. The findings show that, there are 24 features for desirable verbal communication.
Keywords: verbal communication, desirable verbal communication, communication skills, Islamic sources, feature
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.